جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سان شناسی از موضوعات مهم، کلیدی و بنیادی در تاریخ علم محسوب می شود و دانشمندان و عالمان هر مکتب فکری در صدد بوده اند کهبا تبین ابعاد وجودی و حقیقت انسان، هم او را در جایگاه خود قرار دهند هم نسبت او رابا غیر خودش مشخص نموده و جامعه، سیاست، اقتصاد و غیره را بر این اساس تعریف و برای او مهیا نمایند.هم زمان با چالش های معاصر بحث برانگیز و مشخصا دورهایی که از ان به مدرن و پست مدرن تعبیر میشود، انسان افق های جدید علمی در برابرش گشوده شده است وبه توانایی های تکنولوژیک مسحور کننده دست یافته، بار دیگر حقیقت انسان و تفاوت انسان معاصر با پیشینیان او مورد توجه و سوال واقع شده است. عالمان معاصر خصوصا غربی ها تحت عنوان Anthropologyمطالعات انسان شناسی / مردم شناسی بر اساس دیدگاه های علوم اجتماعی و فلسفیبه این سوال پاسخ های متفاوتی داده اند. انچه برای ما مهم است پاسخ عالمان مسلمان و معاصر است. ازاین رو در این تحقیق ما به دنبال تبیین و اشنایی با دیدگاه های مفسران فریقیندرباره انسان شناسی قرانی و چالش های معاصر نظری در خصوص ماهیت انسانی است.

یکی از آسیب‌زاترین عواملی که ساحت‌های مختلف زندگی بشر را از دیرباز تا کنون تحت تاثیر خود قرار داده است، خرافات می‌باشد که در قرآن کریم به مناسبت‌های مختلف به بخشی از آن‌ها اشاره شده است. در این پژوهش تلاش بر این بوده است که آسیب‌های وارده بر باورهای دینی مردم به واسطه این‌گونه خرافات از جمله: انحراف از خط توحید، جدایی امت از امام، سست باوری و دین‌گریزی، اباحی‌گری، عقب‌ماندگی علمی، انحطاط فکری، رواج حس‌گرایی، نفی اراده و اختیار انسان، مورد بررسی قرار گرفته و راه‌کارهایی از قبیل: تقویت قدرت تعقل و تفکر، پرهیز از جهل گرایی، ترغیب به دانش‌افزایی، تقواپیشگی، پرهیز از پندارگرایی، برهان طلبی، نفی تقلید گرایی، برای مبارزه با آن بیان شود.

دین اسلام در راستای فراهم نمودن زندگی اجتماعی مسالمت‌آمیز و توأم با آرامش انسان، قوانینی را با نام اصول اخلاقی بیان می‌دارد. اگر چه این موضوع، مورد توجه نویسندگان مسلمان قرار گرفته است اما این نگرش به صورت تفکیکی بوده، و ارتباط این دو گزاره؛ یعنی ارزش‌های اخلاقی و امنیت اجتماعی، در این پژوهش‌ها مغفول مانده است. به نظر نگارنده با مراجعه به منابع اصیل دین اسلام، یعنی قرآن و سنت، می‌توان از وقوف به رابطه این دو موضوع، در تأمین امنیت اجتماعی بهره یافت. این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی گردآمده، اصل ایمان را به عنوان پشتوانه اخلاق، و اصولی همانند اخوت، صبر، مسئولیت‌پذیری، وفای به عهد، تواضع، عدالت، احسان و نیکوکاری را نیز به عنوان اصول برجسته اخلاقی و تأثیرگذار در امنیت اجتماعی، دانسته و عمل بدانها را بهترین راهکار در ارتقای آرامش جامعه قلمداد می‌کند. کارآمدی این اصول در فراهم نمودن امنیت جامعه، منوط به تقید و پذیرش قلبی (ایمان) افراد جامعه نسبت به عمل نمودن به فرامین اخلاقی یاد شده می‌باشد.

نوشتار پیش‌روی، با نام «ارائه مدلی ازطمأنینه وآرامش بر مدیریت بحران از منظر قرآن و احادیث» در چهار فصل، سامان یافته و به تحلیل و تبیین دیدگاه آیات و روایات و دانشمندان اسلامی درباره آنمی‌پردازد.طمأنینه وآرامش در سختیها و مشکلات(بحران ها)، از مهم‌ترین موضوعات یاد شده در آیات و روایات است کهاهمیّت آن بر دانشمندان اسلامی پوشیده نیست. بر این اساس، نگارنده پس از بررسی آیات قرآن و احادیث اهل بیت (علیهم السلام)، به بیان پرسش‌هایی مانند «چیستی جایگاه طمآنینه وآرامش مدیرت بحراندر قرآن و احادیث» و «راهکارهایدستیابی به امنیت روانی (آرامش وطمأنینه) و « عوامل ایجاد اضطراب وافسردگی » و «واژه های همگن بابحران درقرآن واحادیث» و «چگونگی پیشگیری و درمان اضطراب و ناآرامی » و «چیستی مصادیقبحران در قرآن واحادیث » پرداخته و در قالب تحقیقی بنیادی و با روش نقلی و وحیانی، به آن‌ها پاسخ داده است.آرامش و طمأنینه بر چگونگی زندگی هر انسانی اثر می‌گذارد، از این رو آیات و روایات بسیاری، بیانگرراههای حصول به آرامش رابیان کرده اند. دین اسلام، بر ویژگی کسب آرامش ومدیریت بحران و (کاهش فشار روانی) در انسان صحه می‌گذارد و از آن برای تربیت و سوق دادن او به سوى کمال حقیقی و سعادت و رشد سود مى‏جوید. نگاهی اجمالی به هر یک از افعال و خواسته های آدمی، بیانگر آن است که محرّک اصلی او در انجام دادن کارها، رسیدن به آرامشو گریز از رنج ومشقت (بحرانها ) (اعم از دنیایی و آخرتی یا مادّی و معنوی) است، از اینرو باید این اصل را در همه فعالیت‌ها و رفتارها و برای تحصیل آرامش وطمأنینه و کاهش فشار روانی (مدیرت بحران) پذیرفت. به باور انسان، دو عنصر(آرامش و اضطراب )، فطری بوده و ساختمان روح وی از پذیرش آرامشو دفع بحران ناگزیر است. قرآن کریم نیز این گرایش باطنی و طبیعی آدمی را انکار نمی‌کند، بلکه سلسله‌ای از تعالیم حیات‌بخش خود را بر اساس آن بنا می‌کند؛ اگر بشر پیرو این آموزه‌های وحیانی ناب باشد، به شادکامی و آرامشو سعادت می‌رسد و در صورت سرپیچی، به عذاب و اندوه(بحران) گرفتار می‌گردد و شیطان همنشین او خواهدبود، به گونه‌ای که زندگی بر او سخت گشته و در تنگنا وسرگردانی قرار می‌گیرد. آشنایی با چیستی و چندگونگی و چرایی اضطراب وفشارهای روانی (بحران زاها) و راه‌های دستیابی به آرامش وامنیت روانی و رسیدن به لذّات والای انسانی و گریز از آلام جسمی و روحی از منظر آیات و روایات، انسان را به بهره‌گیری از راهکارهای ایجاد امنیت روانی و مادّی در چارچوب قانون و شریعت تشویق کرده است.

پژوهش پیش روباهدف بررسی میزان دلالت آیات قرآن در کتب دین وزندگی دوره دوّم متوسّطه انجام‌شده است.در این پژوهش چهاراصل از اصول دین یعنی توحید،نبوت،معادوامامت مبنا قرارگرفته است و سپس آیاتی را که در کتب درسی در ذیل پرسش‌های اعتقادی مطرح‌شده‌اند رابیان نموده و میزان دلالتی را که این آیات بر پاسخ سوالات اعتقادی دلالت دارند به بررسی پرداخته شد.آیاتی دیگر را که دلالت بیشتر و مناسب‌تری بر موضوعات درس دارندراطرح نموده‌ایم و واژگان کلیدی آیات را که در روشن‌سازی مفاهیم آیات نقش اساسی دارند را ازنظر لغوی و تفسیری بررسی کرده‌ایم.

1- اندیشه مهدویت از زمان پیامبر اکرم(صلی‌الله علیه و آله وسلم) و ائمه اطهار علیهم السلام تا کنون همواره در جامعه اسلامی بوده است. و کسی نمی تواند به سادگی منکر این واقعیت شود متاسفانه این مسئله در طول تاریخ، دچار انحراف هایی از جمله مدعیان مهدویت شده است. آنان روی انگیزه هایی همچون نجات باوری مهدوی، جهل و نادانی مردم، فزون طلبی و زیاده خواهی، مدعی آن شده، عده ای را به انحراف کشانده اند که یا خود مدعی مهدویت شده اند و یا دیگران را به عنوان مهدی موعود مطرح ساخته اند.2- مدعیان مهدویت، این گونه نیستند که در یک مقطع زمانی ظهور کرده و منقرض شده باشند بلکه در هر دوره ای که امام بر حقّی وجود داشته، مدعی کاذبی نیز ظهور کرده است. اولین دسیسه این انحراف پس از شهادت امام علی(علیه السلام) انحراف فرقه سبائیه بود که بیان شد.3- این سیره نامشروع در فاصله زمانی هریک از ائمه اطهارعلیهم السلام به جز دوران امام حسن و امام حسین علیهما السلام به ترتیب زمانی دست به انحراف زدند و عده ای را منحرف کردند که منحرفترین آنها عبارتند از سبائیه، کیسانیه، زیدیه، اسماعیلیه و واقفه بودند.4- از آن جایی که ائمه اطهار(علیه السلام) شرایط و اوضاع زمان را زیرنظر داشتند با تدبیر حکیمانه خود از کیان و حقانیت امامت، به ویژه مهدویت دفاع و مقابله نموده برخوردی عملی و فکری با آنان نموده اند لذا در مقابل موسسین و پیروان آنها ساکت ننشسته و موضع گیری خود را مستقیم و غیر مستقیم در قالب دعا، پرسش و پاسخ، مناظره، لعن و نفرین، دعوت به بهره گیری از علم اهل بیت، معرفی جایگاه اهل بیت، حتی تأویل و تفسیر آیات قرآن را به آنها تطبیق داده اند و با صراحت تمام در مقابل آنها واکنش نشان داده اند.5- دردوران غیبت صغری، به خاطر خلا رهبری ظاهری در جامعه و نبود مرجعیت علمی خاص، افرادی به خاطر مطامع دنیوی و امراض روحی از این فضا سوء استفاده کرده و امامت را به انحراف بردند که توسط امام زمان(عج) مورد طرد و لعن قرار گرفته اند اگرچه قالب موضع گیریها و مقابل? حضرت، بوسیل? توقیع و نامه نگاری صورت می گرفت.6- با توجه به موضع گیری و مقابله ائمه اطهار(علیه السلام) اکثر این فرقه ها و منحرفین منقرض شده اند و جز اندکی از آنان باقی نمانده است. امّا تنها گروهی که مدعی امامت اصیل بوده، از آن پیروی کرده، باقی مانده و اصالت خود را حفظ کرده اند، شیعیان دوازده امامی اند، این گروه از شیعیان، بر مبنای سنت رسول خاتم(صلی‌الله علیه و آله وسلم) و گفتار عترت طاهره(علیه السلام) امامت را امری الهی دانسته، بر اساس نص و دستورات الهی و فرستاده او به آن معتقد بودند و از آن پیروی کرده اند.

سیره پیامبر اسلام(ص) در تمام ابعاد زندگی، الگوی کاملی است، و آن حضرت با اتخاذ روش الهی در زمانی کوتاه، تحول عظیم اعتقادی و اخلاقی در جامعه بدوی حجاز به‌وجود آورد. از آن‌جا که فرهنگ در هر جامعه، نقش تعیین‌کننده‌ای دارد، این تحقیق، شیوه رفتاری و عملکرد رسول خدا( را در فعالیت‌های فرهنگی مورد بررسی قرار داده، و چگونگی اقدامات پیامبر(ص) ، مبنی بر زدودن فرهنگ شرک و جاهلیت، و ترویج فرهنگ اسلام، و برخورد با مخالفان فرهنگی را تبیین کرده است. پیامبر بزرگ اسلام(ص) حرکت فرهنگی خود را با متزلزل ساختن مبانی و تکیه‌گاه‌های فکری نظام جاهلیت آغاز کرد. اصول حاکم بر سیره فرهنگی او، رعایت شرایط اجتماعی در ابلاغ رسالت، آغاز دعوت از خانواده و نزدیکان، و گسترش دعوت بر اساس حکمت و پند، اخلاقیات و ترویج احکام الهی بود. آن حضرت، هیچ‌گاه از حربه خشونت و تعصب برای پیشبرد اهداف خود، بهره نبرد، بلکه با حضور در میدان‌های مختلف اجتماعی، و با سلاح منطق و حکمت، موانع را از سر راه گسترش اسلام برمی‌داشت. انعطاف‌پذیری در اصول و برنامه‌های اسلامی، مقاومت در برابر فشارهای مخالفان و مشرکان، استفاده از تمام فرصت‌ها برای گسترش اسلام مانند هجرت، بیعت، اعزام مبلغ، ارسال نامه به رهبران جهان، و جهاد از دیگر تاکتیک‌های فرهنگی پیامبر اسلام(ص) بود. آن حضرت کاملاً به اصول اخلاقی و اجتماعی، در برخورد با افراد و گروه‌های مختلف پای‌بند بود. همچنین در امور مختلف با مومنان و اصحاب خود مشورت می‌کرد، و با رفتار متواضعانه در برابر آنان، و گذشت از خطاهای ایشان در برابر حقوق شخصی خود، به آنان شخصیت می‌داد و کرامت یارانش را حفظ می‌نمود. دعوت خالصانه و مزد نخواستن از کسی برای تبلیغ دین، دلسوزی و محبت نسبت به زیردستان و یاران، و نیز ایجاد فضای باز برای هیأت‌های نمایندگی و گروه‌های مختلف، از ویژگی‌های دیگر سیره فرهنگی پیامبر اسلام(ص) می‌باشد.

چکیدهدر تحقیق پیش رو در ابتدا معانی لغوی سنت و بدعت بیان گردیده است زیرا این روش مرسوم است که ابتدا مفردات بحث بیان گردد. آنگاه به اقسام سنت و معانی وتقسیمات سنت اشاره شده است. پس از آن حجیت و اعتبار سنت پیامبر و امام مورد بحث قرار گرفته است. در هر دو مقام؛ عمده آن است که عصمت اثبات شود زیرا مبنای همه اشکالات معترضان آن است که در واقع، پیامبر و امام را معصوم نمی‌دانند. پس از‌‌‌ فراغت از بحث اعتبار سنت پیامبر و امام؛ به طریق فهم سنت پرداخته شده است و در این باب اندکی از مباحث اصول فقه به ضرورت آورده شده است. مباحث بعدی در واقع اشکالات و اعتراضات است که اگر چه ظاهرا عنوان انکار و رد سنت نبوی را ندارد ولی در واقع همان است. معترضان به صورت کلی دو راه برای بی‌اعتبار ساختن و بی‌فایده گرداندن سنت داشته‌اند و از هر دو راهبهره برده‌اند. یک طریق آن بوده است که سنت پیامبر و امام را معصوم ندانند. لکن این راه، برابر دانستن وحی با تجربه دینی بوده است. چون در تجربه دینی، عصمت و مرجع نهایی وجود ندارد و هر کس می‌تواند مدعی تجربه دینی باشد پس راه برای بیاعتباری سخنان پیامبر باز خواهد بود. بر این اساس،باید نقد مفصلی نسبت به تجربه دینی انجام می‌گرفت. اگر چه تجربه دینی اساس انکار وحی نبوی است اما همین انکار در صور جزئی‌تری نیز سر بر‌آورده است از قبیل: مباحث ذاتی و عرضی دین و زبان دین وتکثرگرایی‌دینی، از ثمراتشجره تجربه دین است. راه دیگران است که در اصل سنت خدشه نشود بلکه در فهم آن خلل افتد. دعوی شود که قرائت سنتی از کتاب و سنت، خطاست و اکنون باید به قرائت‌های دیگری رو‌آورد. مباحث هرمنوتیک و قبض و بسط تئوریک شریعت از این دسته‌اند. و همچنین سکولاریسم که سرشتی دوگانه دارد به‌صورت مختصر بیان گردیده است.این مباحث به‌اجمال در تحقیق کنونی آمده‌اند اگر چه ‌غرض نویسنده بحث تفصیلی آنها نبوده است بلکه تنها مراد آن شماره کردن راه‌هایی است که با آنها سنت پیامبر و امام را انکار می‌کنند.

دوران زندگانی حضرت امام رضا )ع( ، از مهم ترین دوران های تاریخی اسلام وایران و به ویژه تشیع بوده و به ویژه پذیرش ولایتعهدی مامونعباسی خلیفه ی وقت توسط امام )ع( همواره باعث مباحث بسیاری ما بین متفکرین و دانشمندان تشیع و تسنن گردیده است. ، لکن با نگاهیدقیق و همه جانبه نگر به وقایع زمان حیات آن حضرت و اوضاع و احوال نا بسامان حکومت مامون ملاحظه می گردد که آن بر خلاف میلخودشان به این امر تن دردادند. و پس از سرباز زدن از پذیرش ولایتعهدی درنهایت با تهدیدات جدی مطروحه از طرف حکومت به آن تندادند . از طرفی می بینیم آن حضرت از تهدید پیش رو به سان فرصتی مغتنم بهره جسته و از آن برای کاشتن بذر تشیع و اشاعه ی تفکر و بینشمذهب اهل بیت )ع( استفاده ی فراوان نمود به طوری که تظاهرات این استقبال را در وقایع مربوط به ورود تاریخی امام رضا )ع( به نیشابور،دعای باران و نماز عید فطر توسط ایشان می توان مشاهده نمود و مامون وقتی ملاحظه نمود که نه تنها به اهداف خودش از تفویض ولایتعهدیبه آن حضرت نرسیده است ، بلکه این موضوع پایه های حکومتش را مورد تهدید قرار داده است به فکر حذف فیزیکی امام رضا)ع( افتاد وایشان را به دنبال قتل فضل بن سهل به شهادت رساند.اثرات حضور امام رضا )ع(ومهاجرت تاریخی ایشان و مناظرات علمی آن حضرت با روسای مذاهب و دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان عاملبسیار مهمی در تکوین و حفظ و صیانت از ارزش های اصیل اسلامی و شیعی بوده است که تاکنون اثرات آن پا برجا می باشد.کلید واژه : مصلحت روشن اندیشی دینی امام رضا

چکیدهدر دین اسلاماشیایی وجود دارد که تمام یا بعضی از منافع آن‌ها برای مسلمان‌ها ممنوع شده است؛ و نزد آنها مالیت ندارد، به همین دلیل أخذ ثمن در برابر این امور توسط یک مسلمان أکل مال به باطل است و از طرف دیگر خوردن و آشامیدن این اشیاء نزد بسیاری از غیرمسلمان‌ها معمول است و امکان دارد همین اشیاء به نسبت شخص یا اشخاص دیگر مال باشند مانند اهل کتاب به خاطر اینکه آن‌ها را حلال می‌شمارند و أخذ ثمن و تکسب به آن‌ها مصداق «تجاره عن تراض» باشد. به همین خاطر در این پایان نامه به دنبال این بودیم که حکم فروش خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های حرام که نزد مسلمان‌ها محرم الانتفاع هستند ولی نزد دیگران منفعت دارند چیست؟به همین خاطر موانع مهمی که در صحت چنین معامله‌ای به وجود داشت؛ مورد بررسی قرار گرفت؛ مهم ترین مانع برای صحت معامله تکلیف کفار بر فروعات بود که ما در این پایان نامه نظر عدم تکلیف کفار بر فروعات را تقویت نمودیم و بیان نمودیم که در این قاعده خلط‌هایی صورت گرفته است و تفکیکی بین ثبوت تکلیف کافر و اثبات تکلیف کافر صورت نگرفته است و هم چنین تفکیکی بین تکلیف کفار به اصول و فروع در طول و عرض صورت نگرفته است و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که بالفرض مکلف به فروعات باشند دلیلی بر تنجّز و عقاب آنها نداریم؛ مانع مهم دیگری که مورد بررسی قرار گرفت قاعده اعانه بر اثم بود که بیان نمودیم که بر اساس هیچ کدام از مبانی در بیع مأکولات حرام به کفار اعانه صدق نمی‌کند زیرا یکی از شرایط اساسی تحقق اعانه تحقق اثم در حق معان است و چنین شرطی در اینجا محقق نیست و بالفرض که اعانه صادق باشد در مانحن فیه دلیلی بر بطلان معامله وجود ندارد.کلمات کلیدی: بیع، مأکولات حرام، کفار، قاعده تکلیف کفار در فروعات، قاعده اعانه بر اثم